H EΘΝΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΝΕΟΛΑΙΑΣ ... ΕΝ ΣΕΡΡΑΙΣ

Mετά την ορκομωσία της 227ης Φάλαγγας Ε.Ο.Ν. Σερρών , στην είσοδο της Νομαρχίας Σερρών

Ηταν 19 Μαρτίου 1939

EΘΝΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΝΕΟΛΑΙΑΣ (Ε.Ο.Ν.) : H ΘΡΥΛΙΚΗ ΝΕΟΛΑΙΑ ΕΝΟΣ ΕΠΟΥΣ

Ο Μίκης Θεοδωράκης με την τιμημένη στολή της Ε.Ο.Ν. πίσω από τον Εθνικό Κυβερνήτη Ιωάννη Μεταξά

Εθνική Οργάνωσις Νεολαίας .

Η ιστορία του Ελληνικού φαλαγγιτισμού

Νοέμβριος 1937. Η Ευρώπη λίγο πριν το μεγάλο πόλεμο.

Στη Γερμανία συντελείται κοσμογονία. Η Εθνικοσοσιαλιστική Επανάσταση ανατρέπει το σαθρό κατεστημένο και δημιουργεί μια νέα Γερμανία. Το Εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα των Γερμανών Εργατών υπό τον Αδόλφο Χίτλερ αριθμεί εκατομμύρια μέλη. Η Νεολαία ένστολος, φέροντας το περιβραχιόνιο με τον αγκυλωτό σταυρό, βρίσκεται στην πρωτοπορία του αγώνα. Είναι η περίφημος Hitlerjugend.

Στην Ιταλία δεκατέσσερα χρόνια πριν, οι επαναστάτες φασίστες του Μουσολίνι με την πορεία προς τη Ρώμη χαράσσουν τη μεγάλη πορεία προς το μέλλον της Φασιστικής Ιταλίας. Οι νέοι Φασίστες με τα μαύρα πουκάμισα, φέροντας τον πέλεκυ με τις δέσμες, δημιουργούν τη νέα Ιταλία. Στην Ισπανία οι νέοι Φαλαγγίτες του Jose Antonio Primo de Rivera, δολοφονημένου από την κόκκινη αντίδραση, δίνουν μαζί με τον επαναστατημένο στρατό δια των όπλων των υπέρ πάντων αγώνα. Στη θέση της καρδιάς στα πουκάμισά τους είναι κεντημένα τα πέντε κόκκινα βέλη της Φάλαγγος.

Στην Ελλάδα αυθόρμητα νέοι Έλληνες και Ελληνίδες οργανώνονται σε σχηματισμούς. Πρώτη η Πελοπόννησος. Αυστηρή ματιά, χέρι τεταμένο και πίστη σε ένα λαμπρό μέλλον. Φτιάχνονται οι πρώτες στολές και στο πηλίκιο μπαίνει ο διπλούς πέλεκυς. Είναι παιδιά αυτών που μεγάλωσαν την Ελλάδα αλλά και συγχρόνως τη δίχασαν. Αν και η οργάνωσή τους δεν ξεπήδησε από αιματοβαμμένους αγώνες στην πολιτική παλαίστρα και στο πεζοδρόμιο, τους διακρίνει η αιώνια νεανική ορμή και η επιθυμία κατάλυσης κάθε σαθρού απομειναριού του αμαρτωλού κοινοβουλευτικού παρελθόντος και της κόκκινης συνωμοσίας. Στην εξουσία βρίσκεται ήδη ο Στρατηγός Ιωάννης Μεταξάς, ήρωας των Βαλκανικών Πολέμων, που στις 4 Αυγούστου 1936 εγκαθίδρυσε ένα νέο καθεστώς, εθνικό, λαϊκό, αντικοινοβουλευτικό, αντικομμουνιστικό, φιλεργατικό και φιλαγροτικό, ένα καθεστώς που έφερε τα στοιχεία του εθνικιστικού ανέμου που έπνεε στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Κορυφαίο έργο του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου υπήρξε η δημιουργία της Εθνικής Οργανώσεως Νεολαίας, της περιφήμου Ε.Ο.Ν. Αυτή απετέλεσε μία μαζική οργάνωση νέων ηλικίας από 8 έως 25 ετών και ήτο έργο προσωπικό του Ιωάννου Μεταξά ο οποίος έβλεπε ότι το μέλλον του Έθνους ήταν στα χέρια των νέων. Προσεπάθησε δια της οργανώσεώς τους να τους δώσει υγιή ιδεώδη και εθνική υπερηφάνεια. Αν δεν μεσολαβούσε ο πόλεμος και ο θάνατος του Ιωάννου Μεταξά, η Ε.Ο.Ν. θα εξελίσσετο σε έναν κομματικό μηχανισμό του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου και θα αποτελούσε το φυτώριο και τον κύριο μοχλό του νέου συντεχνιακού κράτους που οραματίζετο ο Μεταξάς.

Η δημιουργία της Ε.Ο.Ν. δεν ήταν μία εύκολη υπόθεσις που μπορούσε να πραγματωθεί με μία απλή πρωθυπουργική απόφαση. Και αυτό διότι ο Μεταξάς δεν ήτο ο απόλυτος άρχων και ο κυρίαρχος των πολιτικών εξελίξεων της εποχής του. Έπρεπε να περάσει πρώτα από τις συμπληγάδες πέτρες της αντίδρασης του Παλατιού και του αστισμού για να κυριαρχήσει. Η Ιστορία της Ε.Ο.Ν. έχει πολύ μικρότερη χρονική διάρκεια από την Ιστορία του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου. Οι πρώτοι πυρήνες δημιουργήθηκαν στην Πάτρα και τους Γαργαλιάνους στο τέλος του 1937.

Η 7η Νοεμβρίου 1937 καθιερώθηκε ως η επέτειος δημιουργίας της Οργανώσεως.

Στις 31 Δεκεμβρίου 1937 έγινε η ορκωμοσία των 500 πρώτων Φαλαγγιτών της Αθήνας οι οποίοι απετέλεσαν το πρώτο επίσημα ανεγνωρισμένο τμήμα της Ε.Ο.Ν., παρ’ όλο που οργανωμένα τμήματα υπήρχαν ήδη και σε άλλα μέρη της Ελλάδος των οποίων η επίσημη εισδοχή έγινε αργότερα.

Η εκδήλωση χαιρετίστηκε από τον ίδιο τον Μεταξά ο οποίος στον χαιρετισμό του έδωσε με απλά λόγια το σκοπό της δημιουργίας της Ε.Ο.Ν. -

" ... Τραβήξατε μπροστά με θάρρος και με χαράν, την χαράν της Νεότητος, εις την ζωήν σας έχοντες πάντα υπ’ όψιν σας ότι δεν είσθε μόνοι, αλλ’ ότι ο καθένας από σας είναι αλληλεγγύως συνδεδεμένος με όλους τους συναδέλφους του, οι οποίοι έδωκαν τον ίδιον όρκον καθώς και η κάθε μία από σας είναι αλληλεγγύως συνδεδεμένη με όλας τας συναδέλφους της, αι οποίαι έδωκαν τον ίδιον όρκον. Η ένωσις αποτελεί την δύναμιν. Αυτό μη το λησμονήσετε ποτέ εις την ζωήν σας και καταστείλατε κάθε ατομικήν ιδιοτροπίαν υπέρ της διατηρήσεως της ενώσεως του συνόλου σας. Ο δρόμος τον οποίον έχομεν να τραβήξωμεν είναι μακρύς, όσοι δ ε δεν τον φέρωμεν εις πέρας, θα τον αφήσωμεν ως κληρονομίαν δια σας, δια να τον φέρητε σεις εις πέρας, όπως και σεις θα τον αφήσητε μίαν ημέραν κληρονομίαν εις τους νέους της εποχής της μελλούσης. Ο δρόμος μας δεν τελειώνει. Όπως δεν τελειώνει ποτέ η Ελλάς. Αλλά εις κάθε βήμα του δρόμου αυτού πρέπει να έχητε μπροστά εις τα μάτια σας την δόξαν και το μεγαλείον της Πατρίδος και την επιβολήν και την κυριαρχίαν εις το εσωτερικόν υπέρ των ιδεών της Πατρίδος, τας οποίας εξεδήλωσεν η 4η Αυγούστου".

-

- Η Ε.Ο.Ν. έργο ζωής για τον Μεταξά

Ο Μεταξάς θεωρούσε την Ε.Ο.Ν. ως το μεγαλύτερο πολιτικό του έργο. Στο λόγο του προς τους περιφερειακούς διοικητάς της Ε.Ο.Ν. στις 26 Μαίου 1940, έλεγε: «Ηξεύρετε ότι δι’ εμέ η Ε.Ο.Ν. είναι το πολυτιμώτερον πράγμα το οποίον έχω ως πολιτικόν πρόσωπον. Η επιτυχία του είναι για με επιτυχία όλης της πολιτικής μου ζωής, αλλά η επιτυχία της Νεολαίας είναι συγχρόνως και η επιτυχία του μέλλοντος του έθνους...». Ομοίως εις το Ημερολόγιό του αποκαλεί πολλές φορές τους νέους και τις νέες της Ε.Ο.Ν. «τα παιδιά μου», γιατί πραγματικά στάθηκε στη Νεολαία της Ε.Ο.Ν. όχι μόνο σαν αρχηγός αλλά και σαν πατέρας. Στο διάγγελμά του της 7ης Νοεμβρίου 1940 για την 3η επέτειο από την ίδρυση της Ε.Ο.Ν., αναφέρει:

«Φαλαγγίτες και Φαλαγγίτισσες, Σκαπανείς και Σκαπάνισσες, Σήμερον συμπληρώνονται τρία χρόνια από τότε που εδημιουργήθηκε η Ε.Ο.Ν. μας. Στα τρία αυτά χρόνια ανατρέψατε κάθε αντίδρασι και κατακτήσατε τη θέσι σας. Βήμα προς βήμα σας παρακολούθησα με αγωνία, μήπως και δεν φανήτε αντάξιοι της αποστολής της ιστορικής, όπου σας έταξα εθελοντές μαχητές του αγώνος μας για την Αναγέννηση του μεγάλου μας Έθνους. Και έτσι βαδίζοντες μαζί ενικήσαμε, παιδιά μου, μια πολύ μεγάλη νίκη για την Ελλάδα. Βέβαια δεν ετελειώσαμε τον αγώνα μας. Ο αγών μας αυτός θα συνεχίζεται πάντοτε. Γιατί πάντοτε πρέπει να τελειοποιούμεθα και να ανυψούμεθα. Κάθε νίκη δεν είναι ένα τέρμα , αλλά μια αφετηρία για ανώτερες κατακτήσεις και μεγαλύτερους αγώνες. Κάθε νίκη επαυξάνει τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις, Και ακόμα μας λείπουν πολλά πράγματα που πρέπει να τ’ αποκτήσουμε. Κι έτσι θα προχωρήσουμε για να ανακατακτάτε την τιμή να είσθε αγωνισταί αντάξιοι της 4ης Αυγούστου και για να σφυρηλατήσουμε μαζί με απόλυτη πίστι, με άγιο ενθουσιασμό και με απεριόριστη αφοσίωσι και μαχητικότητα μεγαλειώδες το μέλλον της Ελλάδος, σύμφωνα με την πολεμική μας ιαχή: Εμπρός για μια Ελλάδα νέα. Παιδιά μου, Είμαστε τώρα ένα εκατομμύριο διακόσιες πενήντα χιλιάδες αγωνισταί κάτω από τις γαλανόλευκες Σημαίες του Ελληνικού Φαλαγγιτισμού, μέσα σε μια ιερή και αδιάσπαστη ένωσι για να πραγματοποιήσουμε με θυσίες και με κόπους και με μόχθο και με ενθουσιασμό, αλληλέγγυα όλα τα παιδιά της Ελλάδος, χωρίς καμιά απολύτως διάκρισι, την Αναγέννησι της Πατρίδος μας...».

- Οργανόγραμμα της Ε.Ο.Ν.

Γενικός Αρχηγός. Τιμητική θέση στην οποία είχε ορισθεί παρ’ όλες τις αρχικές αντιδράσεις ο διάδοχος Παύλος και η σύζυγός του Φρειδερίκη. Γενικός Επιθεωρητής. Ήταν ο ηγέτης της 4ης Αυγούστου Ιωάννης Μεταξάς. Κ.Ε.Ν. (Κυβερνητικός Επίτροπος Νεολαίας). Ήταν ο Αλέξανδρος Ν. Κανελλόπουλος. Επιτελάρχης Ε.Ο.Ν. Ήταν ο Αστυνομικός Διευθυντής Ιωάννης Μουδρέας ο οποίος εκπόνησε το 1939 και τον Οργανισμό Εσωτερικής Υπηρεσίας της Εθνικής Οργανώσεως Νεολαίας. Γενικός Επόπτης. Περιφερειακός Διοικητής. Περιφερειακός Υποδιοικητής. Φαλαγγάρχης. Υποφαλαγγάρχης. Τετράρχης. Λοχίτης. Ομαδάρχης. Ενωμοτάρχης. Υπενωμοτάρχης.Οι Νεολαίοι ονομάζοντο Σκαπανείς και Φαλαγγίτες. Ως Σκαπανείς και Σκαπάνισσες γίνονται δεκτοί νέοι και νέες 8-14 ετών και ως Φαλαγγίτες και Φαλαγγίτισσες νέοι και νέες ηλικίας 14-25 ετών. Μπορούσαν να γίνουν δεκτοί και μέχρι της ηλικίας των 35 ετών εφόσον ήσαν αποδεδειγμένα μαχητικοί φορείς των ιδεολογικών αρχών της 4ης Αυγούστου. Όταν τα μέλη της Ε.Ο.Ν. (Φαλαγγίτες και Φαλαγγίτισσες) συμπλήρωναν το 25ο έτος της ηλικίας των, δεν διαγράφονταν από τη δύναμή της. Σε ό,τι αφορά τους Βαθμοφόρους μπορούσαν να υπηρετούν τη Νεολαία μέχρι και το 40ό έτος της ηλικίας των. Η εγγραφή των νέων στις τάξεις της Ε.Ο.Ν. δεν ήταν υποχρεωτική. Προσπάθεια εκ μέρους των βαθμοφόρων της Ε.Ο.Ν. ήταν να γίνουν όλοι ανεξαιρέτως οι νέοι και οι νέες της Ελλάδος μέλη της Ε.Ο.Ν. και να παραμείνουν και να δραστηριοποιηθούν συνειδητά σε αυτήν.

Στο 3ο Κεφάλαιο του Οργανισμού Εσωτερικής υπηρεσίας της Ε.Ο.Ν., αναφέρεται χαρακτηριστικά μεταξύ άλλων: «Η εις τας τάξεις της Ε.Ο.Ν. εγγραφή νέων δεν είναι υποχρεωτική ουδέ πρέπει οι ιθύνοντες Μονάδας να μετέρχωνται μέσα πιεστικά, προσπαθούντες να αναγκάσουν νέους και νέας να εγγραφούν εις την Ε.Ο.Ν. παρά την θέλησίν των. Αν αύτη ήτο η αντίληψις του Κράτους, ουδέν θα ήτο ευκολώτερον από του να προβή η Πολιτεία εις νομοθετικά μέτρα υποχρεούντα όλους τους νέους Ελληνόπαιδας να γίνουν μέλη της Ε.Ο.Ν. Τοιαύτη όμως ουδέ πόρρωθεν υπήρξεν η θέλησις αυτής. Πρέπει όθεν σαφώς υπό πάντων να νοηθή ότι ο αγών της Ε.Ο.Ν. είναι αγών συνειδήσεων και συνεπώς αγών ιδεολογικός, αγών διαφωτίσεως, αγών συνειδητοποιήσεως. Αποστολή και καθήκον είναι να γίνη προσπάθεια ώστε όλοι ανεξαιρέτως οι νέοι και αι νέαι της Ελλάδος να γίνουν μέλη της Ε.Ο.Ν. και γινόμενοι να παραμείνουν συνειδητά τοιαύτα. Το πρώτον δέον να επιτευχθεί δια της διαφωτίσεως και της πειθούς, επ’ ουδενί λόγω δε δια του εξαναγκασμού. Το δεύτερον δέον να επιτευχθή δια της συνειδητοποιήσεως των ήδη μελών. (...) Η εγγραφή ολοκλήρου της ελληνικής νεολαίας εις την Ε.Ο.Ν. αποτελεί καθήκον όλων. Πρέπει να διαφωτισθή επί των ηθικών αξιών του νέου κράτους και να μεταδοθή η πίστις προς τον αγώνα και τον αρχηγόν. Η πίστις αύτη είναι πίστις προς την Ελλάδα, πίστις μέχρι θανάτου».

Η σημαία της Ε.Ο.Ν.

Ήταν η επίσημη ελληνική σημαία του Στρατού Ξηράς και στο μέσον του λευκού σταυρού έφερε το σήμα της Οργανώσεως, δηλαδή τον διπλό πέλεκυ με στέμμα, περιβαλλόμενο από δάφνες. Στολές Χρώματος σκούρου μπλε, με δίκοχο καπέλο, λευκές γκέτες και ζώνη. Διακριτικά για κάθε βαθμό. Η στολή ενέτασσε το νέο σε ένα οργανωμένο σύνολο και άμβλυνε κοινωνικές διαφορές και αδικίες. Χαιρετισμός Σύμφωνα με το Άρθρο 30 των Γενικών Διατάξεων του Κανονισμού Εσωτερικής Υπηρεσίας, «Ο χαιρετισμός αποδίδεται δια ζωηράς προτάσεως της δεξιάς χειρός τεταμένης με δακτύλους ηνωμένους και την παλάμην εις το ύψος του δεξιού οφθαλμού, κατά το πρότυπον του καθαρώς αρχαίου ελληνικού χαιρετισμού». Εκπαίδευση Η Τετάρτη είχε ορισθεί επισήμως ως ημέρα εκπαιδεύσεως για τη Νεολαία. Στην Ε.Ο.Ν. γινόταν ιδεολογική διαφώτιση, ηθική και πολιτική διαπαιδαγώγηση, στρατιωτική προπαίδευση για τα αγόρια με πορείες, κατασκηνώσεις, ασκήσεις αεράμυνας, κ.λ.π., και ανάλογα τεχνική εκπαίδευση για τα κορίτσια. Εδιδάσκετο επίσης υγιεινή, πρώτες βοήθειες, πρακτικές γνώσεις και οικοκυρικά για τους σχηματισμούς των κοριτσιών. Διοργανώνονταν αθλητικοί αγώνες, παιχνίδια, καθώς και καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Εδιδάσκετο και εβιώνετο η πειθαρχία καθώς και το υψηλό εθνικό φρόνημα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο η νεολαία της Ελλάδος αποκτούσε υψηλό σκοπό υπάρξεως και ιδανικά, και προσέβλεπε σε ΜΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΝΕΑ. Ιδεολογικό όργανο απετέλεσε το περιοδικό «Νεολαία» στη δημιουργία του οποίου πρωτεύοντα ρόλο έπαιξε η μεγάλη Ελληνίδα Εθνικοσοσιαλίστρια Σίτσα Καραϊσκάκη. Η «Νεολαία» με πλούσια ύλη και εικονογράφηση έγινε το κυριότερο εξωσχολικό ανάγνωσμα των μαθητών και μαθητριών της εποχής εκείνης. Η αφανής προετοιμασία της εποποιίας Ουδείς επίστευε την 28η Οκτωβρίου Ι940 ότι ήταν δυνατόν να αποκρούσει, και μάλιστα νικηφόρως, η Ελλάς την ιταλική επιδρομή. Διότι ο πολεμικός μηχανισμός της φασιστικής Ιταλίας ήταν τέλειος, και η γενικότερη στρατιωτική και διπλωματική κατάσταση στην Ευρώπη, δεν άφηνε περιθώρια αισιοδοξίας για την τύχη της Ελλάδος.Tο γεγονός ότι την ιστορική εκείνη περίοδο ή πατρίδα μας προσέφερε περισσότερα απ' όσα ανέμεναν οι φίλοι της και αιφνιδίασε με την προετοιμασία και το ηθικόν της τους εχθρούς, δεν ήταν τυχαίο.

*

ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΗΣ 4ης ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1936

- Χαρακτηριστικά και έργο του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου

Η μεταβολή έτυχε της λαϊκής αποδοχής και επανατοποθέτησε τα πράγματα στη σωστή του βάση. Το κράτος έγινε κράτος, η νεολαία απέκτησε όραμα και ιδανικά και η εργατική και η αγροτική τάξη ξέφυγε από τα νύχια των εργατοπατέρων - αγροτοπατέρων πολιτικάντηδων και του διεθνούς κομμουνισμού, και βρήκε στο πρόσωπο του Μεταξά έναν αρωγό των δικαίων της.

Επί 4ης Αυγούστου καθιερώθηκε η κοινωνική ασφάλιση και ιδρύθηκε το Ι.Κ.Α. Καθιερώθηκε το 8ωρο και επεβλήθη η άδεια των εργαζομένων. Η Ελλάς συμμετείχε στο υπό τη γερμανική αιγίδα πρόγραμμα «Χαρά και Εργασία». Καταπολεμήθηκε και εξαρθρώθηκε ο κομμουνισμός. Ιδρύθηκε το Εθνικόν Ίδρυμα Ραδιοφωνίας. Εκσυγχρονίσθηκαν οι Ένοπλες Δυνάμεις. Ο Μεταξάς με τον διορατικό στρατιωτικό νου του έβλεπε τον μεγάλο πόλεμο που ερχόταν στην Ευρώπη και προετοιμάστηκε γι’ αυτόν. Κορυφαίο έργο του καθεστώτος ήταν η οργάνωση της νεολαίας σε πανελλαδικό πλαίσιο σε έναν οργανισμό, την Εθνική Οργάνωση Νεολαίας, την θρυλική Ε.Ο.Ν. Οι νέοι της Ε.Ο.Ν. θα ήσαν οι δημιουργοί του έπους του 1940.

Ο Μεταξάς στο θέμα της Ε.Ο.Ν. είχε δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα. Το εθεώρη προσωπικό του έργο, έργο ζωής. Ομοίως καλλιεργήθηκαν και προστατεύτηκαν τα γράμματα και οι τέχνες. Οι κολοσσοί των γραμμάτων και των τεχνών του Μεσοπολέμου ύμνησαν και έκλαψαν για τον θάνατο του Μεταξά. Περιέχονται και αυτά τα γραπτά στον τύπο της εποχής, φυσικά όμως δεν συμφέρει να τα γνωρίζει ο κατά τα άλλα ενήμερος ελληνικός λαός.

Το νέο καθεστώς βεβαίως δεν εχαρακτηρίζετο μόνο από τις επηυξημένες εξουσίες του πρωθυπουργού ή ( κατά την φρασεολογία του καθεστώτος ) Αρχηγού και Εθνικού Κυβερνήτου. Υπήρχε και έτερος ισχυρός πόλος εξουσίας, το Παλάτι. Ο Βασιλιάς Γεώργιος Β΄ έβλεπε την 4η Αυγούστου σαν μία προσωρινή μεταβολή και δεν ενστερνίζετο τις ιδέες του Ιωάννη Μεταξά. Ιδιαίτερα στην περίπτωση της Ε.Ο.Ν. έφερε αρκετά προσκόμματα. Πολύ δ ε περισσότερο κατά την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής έφερε αντιρρήσεις και άφησε λίγα περιθώρια ελιγμών στον Μεταξά. Ο Γεώργιος δεν ήτο απλώς αγγλόφιλος. Θα μπορούσε χωρίς ενδοιασμό να χαρακτηρισθεί ως αγγλόδουλος. Η υποβόσκουσα αντιπαλότητα μεταξύ του Εθνικού κράτους του Ιωάννη Μεταξά και της Αυλής θα διαρκέσει έως και το 1940. Στις 8 Αυγούστου του 1940 ο Μεταξάς αναρωτιόταν στο ημερολόγιό του : «Τίνος το τέρμα εγγίζει ;».

Τα χαρακτηριστικά της 4ης Αυγούστου ομοίαζαν με τα χαρακτηριστικά τόσον του ιταλικού Φασισμού όσο και του γερμανικού Εθνικοσοσιαλισμού. Μόνο που το καθεστώς της 4ης Αυγούστου δεν προήλθε από τον πολιτικό αγώνα ενός επαναστατικού κινήματος ή κόμματος όπως συνέβη σε Ιταλία και Γερμανία. Βεβαίως ο Μεταξάς, αν μελετήσει κανείς τις σκέψεις του στα κείμενά του, τους λόγους του και πολύ περισσότερο στο τετράδιο σκέψεων και το ημερολόγιό του, θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως ένας συντηρητικός επαναστάτης. Έτσι τον χαρακτηρίζει ο υπουργός Τύπου, Νικολούδης, σε άρθρο του στο περιοδικό «Το Νέον Κράτος» ( τ.42, Φεβρουάριος 1941 ) :«Ο Μεταξάς δεν υπήρξεν απλούς πολιτικός και στρατιωτικός, η διπλή αυτή μορφή, που έδωσε εις την ελληνικήν ιστορίαν τους μεγαλυτέρους μας πολιτικούς άνδρας. Ο Ιωάννης Μεταξάς υπήρξεν ένας εθναπόστολος, ένας μεταρρυθμιστής, ένας συντηρητικός επαναστάτης -εάν επιτρέπεται η έκφρασις- και εν ταυτώ και πνευματικός άνθρωπος και μέγας οικοδόμος και οργανωτής και κοινωνικός φιλόσοφος και προφήτης...

Επαναστάται υπήρξαν πολλοί εις την ιστορίαν, αλλά πόσοι ηδυνήθησαν εις την θέσιν αυτού που εκρήμνισαν να βάλουν κάτι το καλύτερον και διαρκές; Ολίγοι. Πολύ ολίγοι. Μεταξύ αυτών ο Μεταξάς, ο οποίος ενώ βαθύτερα ήτο ένας επαναστάτης, πρώτα, ημπορούμεν να είπωμεν, εύρισκε το νέον και κατόπιν αντικαθίστα το παλαιόν, και τούτο βραδέως, προσεκτικώς, ανωδύνως. Η επαναστατικότης του ήτο εξελικτική όχι ανατρεπτική. Μέγας δεξιοτέχνης...

Έτσι μετέβαλε το πολίτευμα, μετερρύθμιζε την κοινωνίαν, ήλλαζεν εντελώς το περιεχόμενον του εθνικού μας βίου, και όμως δεν έχυσε μίαν σταγόνα αίματος, και ουδείς ησθάνθη γύρω του τον παραμικρόν κλονισμόν, την παραμικράν ανωμαλίαν. Γνωρίζετε πολλά τοιαύτα κατορθώματα εις την ιστορίαν;».

Ο Ιωάννης Μεταξάς μπορεί να ήτο μικρός το δέμας, προσέφερε όμως τεράστιο έργο και ήτο ένας εξαιρετικός στρατιωτικός και πολιτικός νους. Λίγο πριν την έκρηξη του πολέμου του 1940 προετοίμαζε το Σύνταγμα και τις Αρχές ενός νέου καθεστώτος. Η πορεία ανετράπη από τον πόλεμο και πολύ περισσότερο από τον απροσδόκητο και ύποπτο θάνατό του τον Ιανουάριο του 1941. Λέγεται με μεγάλη βάση αληθείας ότι «τον φάγανε οι Άγγλοι». Εξήντα χρόνια μετά, το ευκολότερο για τους εχθρούς των εθνικών ιδεών είναι το «ανάθεμα» στον Μεταξά και στο καθεστώς της 4ης Αυγούστου.

Δεν πρέπει να γνωρίσει ο λαός ότι στα τέσσερα και πλέον χρόνια διακυβερνήσεως Ιωάννου Μεταξά και καθεστώτος 4ης Αυγούστου η Ελλάς εγνώρισε την πρόοδο και την δόξα. Το καθεστώς του Μεταξά σύμφωνα με την πολιτική ορολογία θα χαρακτηρισθεί ως δικτατορία. Εξετάζοντας όμως επισταμένα το έργο, τις ιδέες και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, κάτι που φυσικά δεν μπορεί να γίνει σε ένα μικρό άρθρο, μας επιτρέπεται να χαρακτηρίσουμε την 4η Αυγούστου ως μια εθνική επανάσταση. Τα κείμενα και οι λόγοι του Ιωάννου Μεταξά διαπνέονται από έναν ακραιφνή εθνικιστικό λόγο με σαφή τον κοινωνικό προσανατολισμό και τις ιδέες της κοινωνικής δικαιοσύνης.

4η ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1936 : Η ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΜΕΤΑΞΑ

Τι πραγματικά συνέβη την 4η Αυγούστου
του Χρήστου Παππά

Το βράδυ της 4ης Αυγούστου 1936 έκλεισε μια κοινοβουλευτική περίοδος πολιτικής διακυβερνήσεως είτε με τη μορφή της Βασιλευόμενης Δημοκρατίας είτε με τη μορφή της Προεδρευομένης Δημοκρατίας, είτε ακόμη με τη μορφή της Στρατιωτικής Δικτατορίας, π.χ. δικτατορία Πλαστήρα ( 1922 ), δικτατορία Πάγκαλου ( 1926 ).
Ο Ιωάννης Μεταξάς κληθείς από τον Βασιλέα Γεώργιο Β΄ ανέλαβε την πρωθυπουργία τον Απρίλιο του 1936 και στις 16 Απριλίου πήρε πανηγυρικά ψήφο εμπιστοσύνης από την Βουλή. Και τα δύο κόμματα, Λαϊκό και Φιλελεύθερο ( Βασιλικοί και Βενιζελικοί ), κυριολεκτικώς τον υπερψήφισαν με 241 ψήφους υπέρ, 16 κατά και 4 αποχές, βλέποντας στο πρόσωπό του τον ηγέτη εκείνο ο οποίος θα μπορούσε να βγάλει τη χώρα από το αδιέξοδο και τον διχασμό στον οποίο εκείνα την είχαν φέρει.Ο απόστρατος στρατηγός Μεταξάς, ηγέτης της Βασιλικής παρατάξεως κατά την περίοδο του Διχασμού, ήταν αρχηγός του κόμματος των Ελευθεροφρόνων το οποίο είχε λάβει ποσοστό 3,94% κατά τις εκλογές του Ιανουαρίου 1936. Παρ’ όλα αυτά υπερψηφίστηκε και έτυχε παλλαϊκής αναγνωρίσεως που μπορεί να κατανοήσει οποιοσδήποτε αναγνώσει τουλάχιστον τις εφημερίδες του Ιανουαρίου 1941, τότε που πέθανε ο Μεταξάς ή θα διαπιστώσει εάν παρακολουθήσει από τα «επίκαιρα» της εποχής τη συμμετοχή του λαού στην κηδεία του ( βεβαίως τα αφιερώματα σε εκείνη την ιστορική περίοδο που γίνονται σε τηλεοπτικές εκπομπές επιμελώς προνοούν να μην μεταδίδουν τις σκηνές αυτές ).
Μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 1936 οι δύο κυρίαρχες πολιτικές παρατάξεις δεν μπορούσαν να σχηματίσουν αυτοδύναμη κυβέρνηση και ρυθμιστής στις εξελίξεις αναδείχθηκε το Κ.Κ.Ε. το οποίο δια πρώτη φορά ήρθε σε συμφωνία με αστικό κοινοβουλευτικό κόμμα στις εκλογές για το Προεδρείο της Βουλής με το περίφημο «Σύμφωνο» Σοφούλη-Σκλάβαινα. Ο κομμουνισμός έχοντας τις ρίζες του στην εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης ήδη είχε δράσει αντεθνικά κατά την Μικρασιατική Εκστρατεία της οποίας «όχι μόνο χάρηκε την ήττα, αλλά και την επεδίωξε». Το Κ.Κ.Ε. βλέποντας έναν αντικομουνιστή ηγέτη στην εξουσία, αρχίζει τις κινητοποιήσεις εναντίον του Μεταξά με αποκορύφωμα τις ταραχές που ξέσπασαν στη Θεσσαλονίκη το Μάιο του 1936, με αφορμή την απεργία των καπνεργατών.
Ο Μεταξάς δείχνει για πρώτη φορά τον δρόμο που θα ακολουθήσει. Αφού επιβάλει την τάξη, ορίζει νέα ημερομίσθια και καθιερώνει για πρώτη φορά στα εργατικά πράγματα τον όρο της υποχρεωτικής διαιτησίας. Οι προσπάθειες όμως των κομμουνιστών εναντίον του Μεταξά του οποίου τα φιλεργατικά αισθήματα θα μπορούσαν να τους στερήσουν την πολιτική πελατεία, δεν σταματούν αλλά εντείνονται και συνεπικουρούνται και από δηλώσεις πολιτικών αρχηγών όπως αυτή του Σοφούλη που έλεγε ότι μετά το πέρας της πεντάμηνης εξουσιοδότησης που πήρε ο Μεταξάς τον Απρίλιο του ’36 θα πάψει η υποστήριξη στο πρόσωπό του.
Οι κομμουνιστές αναγγέλλουν γενική πανελλαδική απεργία για τις 5 Αυγούστου και όλα δείχνουν ότι αρχίζουν τις κινήσεις για την βίαια αρπαγή της εξουσίας, κάτι που συνάδει και με το πρόγραμμά τους και με την ιδεολογία τους. Η γενική απεργία και η σύσταση «λαϊκού μετώπου» είναι το πρώτο σκαλοπάτι προς την εξουσία. Το βράδυ της 4ης Αυγούστου 1936 ο Μεταξάς πηγαίνει στα Ανάκτορα να συναντήσει τον Βασιλέα Γεώργιο Β΄. Έχει μαζί του έτοιμα τα Διατάγματα που προβλέπουν την αναστολή ορισμένων διατάξεων του Συντάγματος και τη διάλυση της Βουλής.
Η μεταβολή επιτυγχάνεται ταχύτατα και αναίμακτα. Το ίδιο βράδυ συγκάλεσε εκτάκτως υπουργικό συμβούλιο και το μόνο μέτρο που πήρε ήταν να τοποθετήσει δύο Ευζώνους στην είσοδο του Υπουργείου Εξωτερικών με την εντολή να επιτρέπουν την είσοδο στους υπουργούς και να απαγορεύουν την έξοδο σε όλους. Αυτό αποτελεί έκτοτε μοναδικό ιστορικό προηγούμενο διεθνώς. Δηλαδή επιβολή δικτατορίας με δύναμη μόλις δύο στρατιωτών. Ο κοινοβουλευτισμός χρεοκόπησε και ο Μεταξάς έδωσε τη χαρακτηριστική βολή. Ενήργησε ως στρατιωτικός και ως σπουδαίος ηγέτης με συναίσθηση της δυνάμεώς του. Η αποφασιστικότης του Μεταξά απέτρεψε την εμφύλια διαμάχη και τον κομμουνιστικό κίνδυνο. Το νέο καθεστώς είναι γεγονός. Από ραδιοφώνου εκφωνεί ομιλία στις 10 Αυγούστου, μια ομιλία ασυνήθιστη για τα ελληνικά πράγματα όπου μεταξύ άλλων διαφαίνεται η μέριμνα του νέου καθεστώτος δια την νεολαία.
«Σήκω επάνω, ελληνική νεολαία. Δεν υπάρχει δια σε άλλη πραγματικότης παρά η ελληνική πατρίς, μόνον εκεί θα επανεύρεις τον εαυτόν σου. Μόνον μέσα εις τας εθνικάς παραδόσεις θα επανεύρης τον προορισμόν σου. Μόνον μέσα εις τον ελληνικόν πολιτισμόν θα επανεύρης τα ιδανικά σου και τα όνειρά σου. Χωρίς αυτά δεν ημπορείς να ζήσης, ελληνική νεολαία. Μόνον εκείνα τα οποία σου εδημιούργησεν η ελληνική ιστορία αποτελούν το σώμα σου και την ψυχή σου.Τα ξένα κατασκευάσματα, με τα οποία ηθέλησαν να σε παρασύρουν οι αγύρται με τους παράφρωνας ρωμαντισμούς των, είναι ψεύτικα δια σε και αποτελούν δηλητήριον. Διότι, εννόησέ το, δεν μπορείς να ζήσης αλλέως παρά ελληνικά μέσα εις την φυλήν σου και μόνον εκεί μέσα θα εύρης τον λόγον και τον προορισμόν της υπάρξεώς σου, Και τότε θα ιδής ότι θα επανεύρης την χαράν και την αισιοδοξίαν, αι οποίαι σου έλειψαν. Και όταν θα τας επανεύρης, θα ιδής με τι ευκολίαν θα υπερπηδήσης τα εμπόδια και τας δυσκολίας της ζωής και τι μέλλον θα παρασκευάσης και δια τον εαυτό σου και δια την Ελλάδα, εις την οποίαν ανήκεις αναποσπάστως».